ข้าวดอกราย: อาหารของบ้าน มื้อสมานใจ

"ข้าวดอกราย" หรือ "ข้าวราหมัย" เมนูประสานสามัคคี

กินข้าวมื้อล่าสุด รู้สึกรักคนตรงหน้าเพิ่มขึ้นรึเปล่า?

ถ้าเราบอกว่ามันมีอาหารที่กินแล้วรักกันมากขึ้นได้อยู่ล่ะ คุณจะสนใจไหม?

อาหารจานนี้ไม่ได้ใช้วัตถุดิบพิเศษหายาก หรือต้องผ่านกรรมวิธีมากขั้นตอนใดๆ

อันที่จริงแล้วมันใช้วัตถุดิบแค่ 7 อย่าง และวิธีทำก็แค่ตอกๆ ตำๆ ยำๆ คลุกๆ เท่านั้น

แต่เพราะมันเป็นอาหารที่ต้องใช้ “ใจ” ของคนพื้นที่ในการทำ

“ใจ” ของความช่วยเหลือเกื้อกูล และการอยู่ร่วมกันเป็นครอบครัว-หมู่คณะ

“ใจ” ของความรักในวัตถุดิบจากท้องถิ่นและวัฒนธรรมเฉพาะตัวของชุมชน

อาหารจานนี้จึงหากินให้อร่อยถึงใจได้แค่ที่เดียวบนโลกเท่านั้น

ที่ตำบลสะกอม อำเภอจะนะ จังหวัดสงขลา

“ข้าวดอกราย” หรือในอีกชื่อหนึ่ง “ข้าวราหมัย” ซึ่งมีความหมายว่า “ทำด้วยกันอย่างสนุกสนาน” เป็นอาหารประจำชุมชนของชาวสะกอม ชุมชนที่มีภาษาถิ่นเป็นของตัวเอง และเต็มไปด้วยการผสมผสานทางวัฒนธรรมทั้งไทยพุทธ ไทยจีน และ ไทยมุสลิมอยู่ด้วยกันอย่างลงตัว เฉกดังเมนูจานนี้ที่เกิดจากภูมิปัญญาชาวบ้านในการนำข้าวเปล่าที่เหลือค้างคืน แทนที่จะทิ้งขว้างเป็น food waste กลับนำมาคลุกผสมเข้ากับเครื่องปรุงที่หาได้ในพื้นที่และครัวเรือน แล้วใส่เนื้อปลาสดใหม่จากท้องทะเลจะนะที่ขึ้นชื่อเรื่องความอุดมสมบูรณ์ จนเกิดเป็นความอร่อยอย่างง่ายดาย

ทว่าส่วนผสมที่ทำให้ “ข้าวดอกราย” ไม่เหมือนอาหารอื่น และกินที่ไหนก็ไม่อร่อยเท่าที่จะนะ นอกจากความสดใหม่ของวัตถุดิบแล้ว คือการใส่ความสัมพันธ์อันอบอุ่นร่วมกันลงไปในนั้น

“ข้าวดอกราย” เป็นเมนูประจำชุมชนที่ไม่ได้ความแค่ว่าทำกันที่นี่ แต่หมายถึงเวลาทำ คนในชุมชนจะมาทำด้วยกัน ใครมีวัตถุดิบอะไรเหลือก็เอามาใส่รวมหรือกินด้วยกัน ชวนกันทำอยู่เป็นประจำ อีกทั้งยังเป็นเมนูในครอบครัวที่ใช้ในการ “เคลียร์ใจ” หากพี่น้องหรือมีใครผิดใจกัน อาหารจานนี้ก็มักจะเป็นตัวสมานฉันท์ได้เป็นอย่างดี ด้วยกรรมวิธีการทำที่ไม่ยาก เปิดโอกาสให้ทำได้ทั้งครอบครัว คลุกเคล้าส่วนผสมในครกเฉพาะตัวของชุมชนสะกอมที่เป็นทั้งเขียง ครก และจานในเวลาเดียวกัน ทำเสร็จก็ตั้งวงรับประทานได้ทันที ปรับทุกข์คืนดี ถ้อยทีถ้อยอาศัยกันไป

จะกล่าวว่าเป็น “ข้าวสามัคคี” ก็ว่าได้

สามัคคีในครอบครัว

สามัคคีในชุมชน

และสามัคคีในฐานะเครือข่าย “นักรบ” อนุรักษ์สิ่งแวดล้อม ที่ต้องการปกป้องไม่ให้ “บ้าน” ของตนต้องกลายเป็นนิคมอุตสาหกรรมไปซะก่อน

เพราะการต่อสู้ของ “นักรบผ้าถุง” เหล่านี้ไม่ใช่เพียงเรื่องทะเล

แต่คือการสู้เพื่อรักษาพื้นที่ และวัฒนธรรมเฉพาะถิ่น ให้ยังคงอยู่ไปจนถึงคนรุ่นลูกรุ่นหลาน

ข้าวดอกรายจึงไม่ใช่แค่อาหารเพื่อให้อิ่มท้อง แต่คือสัญลักษณ์ความปรองดอง และเป็นสมบัติของชุมชนที่ต้องปกปักษ์รักษาไว้

รับชมสารคดี “นักรบผ้าถุง เริน เล และแสงตุหวัน (Sarong Warrior)” ได้ทาง www.VIPA.me และ VIPA Application 📺

หรือคลิกที่ https://watch.vipa.me/dO2x2BCRhVb 🧡

เกี่ยวกับผู้เขียน

กฤษฏิ์ เอื้ออุดมเจริญชัย

คนชอบเล่าเรื่องที่ไม่เคยหมดเรื่องเล่า โตมากับวัฒนธรรมป๊อป และยังสนุกกับการตั้งคำถามกับโลกใบนี้อยู่ทุกวัน แม้ความช่างเพ้อฝันจะทำเงินไม่ค่อยได้... ก็ยังเลือกที่จะฝันอยู่ดี :)

แท็กที่เกี่ยวข้อง